Interview met Dr. Filip de Vos en Dr. Tom Snijders van het Universitair Medisch Centrum Utrecht

Op woensdag 5 oktober jl. heeft Stichting Sterk en Positief een interview afgenomen van twee zeer vooraanstaande artsen op het gebied van hersentumoren, te weten internist-oncoloog Filip De Vos (47) en neuro-oncoloog Tom Snijders (44), beiden sinds 2011 verbonden aan het UMC Utrecht. Beide artsen hebben naast hun werk als arts veel onderzoeksactiviteiten.

Even voorstellen:

Filip de Vos heeft geneeskunde gestudeerd in Antwerpen en hij is vervolgens in 2004 gepromoveerd aan de Universiteit Groningen. Dr. Filip De Vos is internist-oncoloog en naast de gewone patiëntenzorg is hij een goed deel van zijn tijd betrokken bij medicijnontwikkeling d.m.v. klinische studies (studies met patiënten) en is hij lid van de werkgroep medische oncologie. Op Europees niveau is hij betrokken bij het onderwijs voor neuro-oncologie. Zijn tijd is grofweg verdeeld in zo`n 60 tot 70% reguliere patiëntenzorg en de rest van de tijd wordt ingenomen door onderzoek.

Dr. Tom Snijders is afgestudeerd en gepromoveerd aan het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Hij is nu neuroloog met als aandachtsgebied neuro-oncologie. Naast zijn rol in de reguliere patiëntenzorg, is hij coördinator voor het onderzoeksprogramma neuro-oncologie vanuit de divisie “hersenen” in het ziekenhuis. Op landelijk niveau is Dr. Snijders betrokken bij de werkgroep neuro-oncologie en op Europees niveau neemt hij deel in stuur- en werkgroep van de EORTC Brain Tumor Group. Ook Dr. Snijders besteedt de meeste tijd aan reguliere patiëntenzorg – zo`n 3 tot 4 dagen per week waarnaast hij de rest van zijn tijd besteedt aan onderzoek.

Vraag: hoe bepalen Dr. Snijders en Dr. De Vos hun voorkeur voor een type studie of onderzoek?

Filip De Vos vertelt en geeft aan dat er in de kern twee routes zijn. “De eerste is dat er een onderzoeksplan wordt aangedragen door een partij, waarbij de financiën al (nagenoeg) rond zijn. Een dergelijk plan wordt dan door een interne commissie van het UMC getoetst aan de hand van enkele criteria:”

• wat levert het op voor hun patiënten
• hebben huidige en toekomstige patiënten er echt baat bij
• worden de patiënten niet te veel belast, afgezet tegen wat het voor hen zou kunnen opleveren (kortom, het bewaken van de kwaliteit van leven).

“Verder is relevant dat in het UMC de verschillende specialisaties hun eigen interesses hebben over hoe die studies te benaderen en beoordelen vanuit hun eigen, afgebakende specialisatie.”

“De tweede route is dat vanuit het ziekenhuis of discipline een onderzoeksvraag opkomt. In dat geval moet er geld wordt opgehaald om dat onderzoek te kunnen financieren. Dat heeft als risico, dat bij te weinig geld het onderzoek zal moeten worden gestaakt.”

Tegen die achtergrond is het zeer fijn dat dr. Snijders op Europees niveau goed contact heeft met de verschillende relevante partijen over wat nodig is en wie mogelijk zouden kunnen investeren in het betreffende onderzoek. Daarnaast is de LWNO (Landelijke Werkgroep Neuro Oncologie) erg relevant, omdat daar de specialisten en onderzoekers elkaar informeren waar welk onderzoek loopt zodat kan worden voorkomen dat in meerdere centra in Nederland (grotendeels) dezelfde onderzoeken worden gedaan. Dat zou natuurlijk zonde zijn van het geld en de inzet van menskracht.

Dr. Snijders vult het verhaal van Dr. De Vos aan. “Het interesseert ons niet echt uit welke richting de oplossing komt, als er maar iets wordt gevonden om de patiënten te helpen en uiteindelijk te genezen!” “Het is relevant dat naar wetenschappelijke aanwijzingen wordt gekeken om te bezien welke ontwikkelingen iets voor patiënten zouden kunnen opleveren. Zo zijn er ontwikkelingen geweest die uiteindelijk minder hoopvol bleken dan (deze voorafgaande aan) de studies deden vermoeden. Hersenkanker is nu eenmaal een enorm moeilijk te doorgronden en (dus) te behandelen ziekte, waarbij de individuele aspecten van patiënten, zoals de samenstelling van de tumor, ook nog eens moeten worden meegewogen.”

Vraag: wat zijn relevante onderzoeken die nu lopen?

Onderzoek GLOW:

Een eerste studie die is aangehaald, is GLOW. Eerdere artikelen over GLOW kun je vinden op onze onderzoekpagina: 27 mei 2021 – Nieuwe subsidie toegekend: GLOW en het artikel van 26 juli 2022 – Belangrijk nieuws! GLOW-studie van start gegaan in Nederland bij een recidief Glioblastoom.

GLOW staat voor GLioblastoma targeted treatment Option maximization by Whole genome sequencing. Het onderzoek richt zich primair op moleculaire diagnostiek via een uitgebreide DNA-analyse of de behandelmogelijkheden van patiënten met een teruggekeerd glioblastoom kunnen worden uitgebreid.

Filip De Vos “Als er uitgebreider onderzoek naar de genetische samenstelling van de tumor plaatsvindt, dan kan daarna per genafwijking worden bekeken welke als mogelijk doelwit kan gelden voor een specifiek medicijn of behandeling. De tumorsamenstelling wordt door alle betrokken artsen beoordeeld voor wat betreft de behandelopties. Zo kan per patiënt een overzicht aan mogelijke behandelopties worden gegeven.”

De status van deze studie (die sinds 26 juli 2022 van start is gegaan) is dat er tot nu toe meerdere mensen zijn geïncludeerd in meerdere hersentumorcentra in Nederland.

Indien u patiënt bent of een patiënt kent die voldoet aan de voorwaarden als genoemd in de brief. Deze informatie is te vinden is op onze website: Informatiebrief-inclusief-toestemmingsformulier, dan kunt u zich aanmelden via de in die brief beschreven route.

Onderzoek Indigo:

Deze, van oorsprong Amerikaanse studie, loopt ook in Nederland. Tom Snijders: “Dit onderzoek ziet kortweg op een nieuwe behandeling met het onderzoeksmiddel Vorasidenib (AG-881) voor patiënten met een laaggradig glioom (hersentumor) met een IDH1- of IDH2- genmutatie. Het doel van dit onderzoek is om erachter te komen hoe veilig en effectief het nieuwe onderzoeksmiddel is voor de behandeling van een laaggradig glioom. Vorasidenib is een onderzoeksmiddel, wat wil zeggen dat het nog niet in Nederland of een ander land is goedgekeurd als geneesmiddel. Er zijn meerdere ziekenhuizen in Nederland die hieraan meedoen. De inschrijving voor deze trial is inmiddels gesloten.”

Tom Snijders: “De status van de INDIGO-studie is dat de patiënten die in deze studie meedoen een tijd worden behandeld met Vorasidenib of een placebo en dat moet worden bezien of het medicijn een positieve invloed heeft gehad (betere uitkomst, langere tijd stilstand) op de patiënt. Dat kost tijd en aangezien het (gelukkig) vaak een tijd duurt voordat tumorgroei zich voordoet en kan worden waargenomen. Hopelijk komen de eerste resultaten eind 2023.” Voor meer informatie ga naar onze site: Indigo Studie nu ook in Nederland! – Sterk en positief.

Verbeterde beeldvorming bij hersentumoren:

Tom Snijders: “Op dit moment zijn we druk bezig om de tumor beter “in beeld te krijgen” door nieuwe MRI-technieken te gebruiken waarmee niet alleen de structuur, maar ook het metabolisme van de tumor in beeld kunnen worden gebracht. Dit alles om behandelingen effectiever te maken en de patiënten te monitoren m.b.t. welke behandeling wel of juist niet aanslaat.”

Tom Snijders: “Dit gebeurt onder andere door het gebruik van de zogenoemde 7 Tesla-MRI te gebruiken. Ook kan worden gedacht aan onderzoek naar het inzetten van een PET-scan bij glioompatiënten, het combineren van een MRI en een bestralingsapparaat, zodat tijdens het bestralingstraject zichtbaar kan worden gemaakt of de behandeling al dan niet tussentijds moet worden aangepast.”

Vraag: welke onderzoeken verwachten jullie in de nabije toekomst?

Onderzoek Brains First:

Als laatste bijna lopende studie is Brains First (BRAINS) besproken. Brains is ingesloten in een groter project, zijnde een samenwerking van o.a. HMC, LUMC, AVL en UMCU. Filip De Vos:  “Het eerste onderdeel ziet toe op een onderzoek naar het vervroegd geven van Bevacizumab ten opzichte van het continueren van het toedienen van dexamethason bij radionecrose in hersenmetastasen. Een tweede onderdeel van deze studie ziet toe op (primaire) hersentumorpatiënten die bestraald zijn en waarvan de verwachting is dat zij langdurig dexamethason zullen moeten gebruiken, sneller te laten starten met Bevacizumab. Dit onderzoek wordt met name onderzocht in het UMC”. Het onderzoek is in afwachting van goedkeuring van het KWF.

Tom Snijders: “Uit vroeger onderzoek is gebleken dat Bevacizumab géén middel is om tumoren te bestrijden maar bij wat kleinere onderzoeken bleek dat Bevacizumab mogelijk wel kan werken als vervanger van dexamethason. Zo kunnen klachten van een hersentumor bestreden worden zonder de bijwerkingen van dexamethason en mogelijk negatieve effecten ervan bij hersentumoren.”

Voor meer informatie: Onderzoek EMC: Dexamethason heeft mogelijk een negatief effect bij hersentumoren – Sterk en positief.

Radionuclide:

Tom Snijders: “Een mogelijk onderzoek ziet toe op de behandeling met behulp van radionuclide, de stof waarmee pet scans worden gemaakt. Aan radionuclide kunnen (mogelijk) andere deeltjes worden verbonden waardoor straling kan worden afgegeven aan de tumorcellen. Dit is dus een soort inwendige bestraling. Deze behandeling wordt al toegepast bij de behandeling van neuro-endocriene tumoren en soms bij meningeomen. Samen met de afdeling nucleaire geneeskunde zal moeten worden bekeken of en voor wie deze vorm van interne bestraling zal kunnen worden ingezet in de nabije toekomst; hiervoor hopen we nieuw onderzoek op te zetten.”

Vaccin:

Filip de Vos: “Ook in Europa wordt nagedacht over een mogelijk nieuw onderzoek naar een tumorvaccin.” Als dat werkelijkheid wordt, dan is daarin hopelijk ook een rol weggelegd voor deze Nederlandse onderzoekers.

Focused Ultrasound (FUS):

Sterk en Positief informeerde jullie in september 2020 over een grensverleggende onderzoeksaanvraag naar een nieuwe methode om de bloed-hersenbarrière (BHB) – een barrière die voorkomt dat stoffen vanuit de bloedbaan in de hersenen komen – tijdelijke open te zetten waardoor chemotherapie een echte kans kan krijgt. Deze nieuwe methode heet Focused Ultra Sound (FUS). Het apparaat is een klinisch MRI-gestuurd therapeutisch gefocust ultrageluid (MRgUS). Met dit apparaat kan de bloed-hersenbarrière tijdelijk worden geopend bij patiënten en daarmee een van de meest fundamentele obstakels voor farmacologische therapiebenaderingen in de hersenen aanpakken.

Tom Snijders: “Er ligt ook een zekere focus op het gebruik van FUS. Iedereen is drukdoende om de apparatuur juist af te stellen om het eerste onderzoek te kunnen starten, zodat hopelijk snel en veilig kan worden doorgepakt naar het behandelen van patiënten met een andere tumor dan een hersenstamtumor (waar de huidige studie op ziet). Daarbij worden ook de internationale ontwikkelingen in de gaten gehouden. Relevant is om daarbij nog te benoemen dat wanneer de techniek draaiende is, hier in Nederland het gebruik van FUS verder kan worden uitgediept m.b.t. welke medicijnen en behandelingen zouden kunnen toegepast. Maar ook daarvoor zal t.z.t. veel geld nodig zijn.” Wil je meer weten over wat Focused Ultrasound precies inhoud download dan dit artikel.  Uiteindelijk heeft de Hersenstichting € 2,5 miljoen bij elkaar gekregen om deze veel belovende studie te financieren die gaat starten in het voorjaar van 2023. Wil je meer weten over Focused Ultrasound lees dan dit interview.

n.b.: op 7 oktober 2022 maakte Dannis van Vuurden, de hoofdonderzoeker in de studie die ziet op hersenstamkanker, via Instagram melding van het feit dat “de voorbereidingen worden getroffen om in 2023 te kunnen starten met behandelstudies om medicijnen beter in de hersenen te krijgen met gericht ultrageluid, wat de bloedvaten in de hersenen tijdelijk opent voor therapie!”

We hebben een mooi inkijkje gekregen in de wereld van deze twee artsen en hun queeste naar het geneesbaar krijgen van hersentumoren.

Wij willen Filip de Vos en Tom Snijders dan ook hartelijk bedanken voor hun tijd en openheid.

Stichting Sterk en Positief

auteurs: Emiel Duijn en Charles La Haye